طرح مشترک سرکار خانم دکتر سارانا قوامی لاهیج و دکتر مریم دانای­طوس با عنوان «ساخت بخشی از ابزار تشخیصی سطح درک خوانداری (آزمون تعیین سطح درک خوانداری و بومی­سازی آزمون نظارت بر درک بیکر و اندرسون (1982)» با پارک علم و فناوری گیلان، خرداد ماه 1398 با موفقیت پایان یافت.

خلاصۀ طرح

بخشی از مطالعات در حوزة نظام پردازش زبان به چگونگی فراگیری مهارت‌های زبانی به‌ویژه خواندن و درک اختصاص یافته است. مطالعه در زمینة خواندن در سال‌های اخیر در داخل کشور رواج یافته است. اما به جرأت می‌توان گفت علی‌رغم این مطالعات، امكان ارزشيابي صحيح و دقيق این مهارت هنوز میسر نیست. خواندن مؤثر نیازمند هماهنگی و تعامل راهبردهای شناختی و فراشناختی است. راهبردهای شناختی خواننده را قادر می‌سازند تا دانش قبلی خود را بر مبنای متن فعال سازد و  با راهبرد مناسب بازنمونی ذهنی ایجاد کند که درک را تسهیل بخشد. راهبردهای فراشناختی به کاهش بار حافظه و افزایش فرصت‌ها برای پردازش اطلاعات حین درک کمک می‌کنند. این پژوهش به روش ساخت آزمون و بومی سازی با هدف بررسی سطح درک خوانداری بزرگسالان انجام شده است و در آن آزمون تعیین سطح درک خوانداری بزرگسالان طراحی و آزمون نظارت بر درک بیکر و اندرسون (1982) بومی‌سازی شده است. ساخت آزمون تعیین سطح خوانداری طی چند مرحله انجام شده است که به‌طور خلاصه عبارتند از: انتخاب متون با رعایت اصول خوانش‌پذیری متن از جمله انسجام و پیوستگی و رعایت اصول زبان‌شناختی از جمله عدم استفاده از واژه‌های غیربومی، ارائه متن‌های منتخب به اساتید زبان‌شناسی برای انتخاب متن‌های مناسب‌تر، بررسی پیشینه و چهارچوب نظری راهبردهای زیربنایی درک و طراحی سؤالاتی با پوشش تمامی راهبردهای درک خوانداری برای هر یک از متون منتخب، طراحی پیش‌نویس اولیة آزمون‌ها با تعیین شیوة محاسبة نمرات مطابق آزمون‌های استاندارد درک خوانداری ، اجرای مقدماتی آزمون و بررسی تحلیل گویه‌های آزمون و ارسال به اساتید زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی  برای تأیید روایی محتوایی آزمون، انجام اصلاحات لازم طبق نظرات کسب شده. جهت بومی‌سازی ابزار نظارت بر درک خوانداری بیکر و اندرسون (1982) طبق نسخة اصلی انتخاب موضوع متن‌ها و تغییرات لازم روی متن‌ها طی مراحل مختلف انجام شد. این آزمون از 2 متن سه پاراگرافی تشکیل شده که هر پاراگراف متشکل از 5 جمله مستقل و  دارای تناقض مفهومی در جملة اول و چهارمِ پاراگراف دوم هر یک از متن‌هاست.. در انتهای هر متن‌ 5 سؤال چهارگزینه‌ای مطرح شده. در کنار هر سؤال میزان اطمینان از پاسخ به سؤال به صورت نظرسنجی با سه گزینه (از پاسخ مطمئنم، تا حدودی مطمئنم، مطمئن نیستم) قرار دارد. همچنین سؤالاتی در مورد جزئیات تناقض‌های متن مطرح شده. زمان مکث و دوباره خوانی‌ها در پاراگراف دوم که دارای تناقض است نیز به عنوان دیگر شاخص‌های نظارت بر درک محاسبه می‌شود. بنابراین این آزمون سطوح درک ‌خوانداری، تشخیص اشتباهات متن و میزان اطمینان از پاسخ‌ها و زمان مطالعه و دوباره‌خوانی را بررسی خواهد کرد. بعد از طراحی اولیه آزمون، به صورت نرم افزار رایانه‌ای مراحل بررسی روایی محتوایی آن انجام شد.