«همایش سراسری برنامه‌ریزی زبان در ایران» با حضور اساتید برجسته زبان‌شناسی کشور روز چهارشنبه 22 خرداد در سال اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی انجمن زبان‌شناسی ایران، در مراسم افتتاحیه این همایش دکتر مصطفی عاصی، رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درخصوص انگیزه برگزاری این همایش گفت: در پی بازدید دکتر مسعود برومند، معاون محترم پژوهش و فناوری وزارت علوم‌، از پژوهشگاه و تأکید ایشان بر افزایش نگاه علوم انسانی در حل مسایل فرهنگی کشور، مقرر شد در حوزه زبان برنامه‌ای بلندمدت، منسجم و پایدار برای سازمان‌هایی که با مسایل زبانی سروکار دارند، از طرف پژوهشگاه به وزارت علوم  ارائه شود. بدین ترتیب، برای تنظیم طرح این پرسش مطرح شد که چرا برنامه‌ریزی زبان در اغلب کشورهای جهان دارای اولویتی بالاست و چرا در ایران این امر باید اهمیت بیشتری داشته باشد. ازاین رو، ابتدا سه پژوهش با عناوین: وضعیت کنونی برنامه‌ریزی زبان در جهان؛ بررسی موردی نمونه‌های اجرا شده برنامه‌ریزی زبانی در کشورهای مختلف؛ مسایل و موضوع‌های زبانی کشور در پژوهشگاه انجام شد و 7 عنوان کلی که در همایش امروز به آنها پرداخته می‌شود استخراج شد. این عناوین کلی عبارتند از: گویش‌های رایج در ایران و مسئله گویش‌های در خطر؛ پایش، گسترش و تقویت زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، معیار و مشترک؛ ادبیات فارسی، دست‌مایه‌ای منحصر به فرد برای معرفی فرهنگ و تمدن ایران به جهان؛ مسائل جامعه‌شناختی زبان، عدالت زبانی و کاربرد زبان‌ها؛ مسائل مرتبط با یادگیری و آموزش زبان مادری، زبان دوم و زبان خارجی؛ نقش سازمان‌های برنامه‌ریزی زبان در استانداردسازی واژگان و واژه‌گزینی و زبان فارسی در رایاسپهر و رسانه.

در ادامه دکتر علی اشرف صادقی، استاد برجسته دانشگاه تهران، سخنرانی خود را با عنوان «پایش، گسترش و تقویت زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، معیار و مشترک ایران» ارائه کرد. دکتر صادقی ابتدا تاریخچه‌ای از زبان‌های رسمی ایران در دوره‌های مختلف تاریخی بیان نمود و سپس به وضعیت امروز زبان فارسی پرداخت. وی در بخشی از سخنان خود در مورد فارسی میانه گفت: فارسی میانه به علت پشتوانه قوی مذهبی، سیاسی و فرهنگی بدون برنامه‌ریزی، زبان رسمی ایران بعد از دوره هخامنشی شد.

دکتر صادقی وضع زبان فارسی امروز را با توجه به فضای مجازی خوب ندانست و افزود: وضع زبان و خط فارسی اکنون خوب نیست. ایشان ضمن انتقاد از گسترش شکسته‌نویسی به‌ویژه در میان جوانان به اهل علم و دانشجویان هشدار داد که زبان رسمی فارسی را پاس بدارند. دکتر صادقی تأکید کرد که باید به زبان فارسی به عنوان زبان رسمی به طور کامل (اعم از دستور، آهنگ و ...) تسلط داشت. این  استاد برجسته گفت: ظاهراً جایی در کشور ما آموزش زبان فارسی اشکال دارد. این اشکال به دبیرستان وارد است. ایشان همچنین خواستار تقویت املای فارسی در مقطع دبیرستان شد.

دکتر صادقی همچنین درمورد صداوسیما گفت: صداوسیما می‌تواند ضربه‌های جبران‌ناپذیری به زبان فارسی بزند و بارها زده است. برای نمونه وقتی گوینده‌ای کلمه‌ای را غلط تلفظ می‌کند، سایر مردم نیز آنرا تلفظ رسمی می‌پندارند و می‌پذیرند.

ایشان در پایان گفت: زبان فارسی مقداری بیمار است و این بیماری در نوشتارها دیده می‌شود. باید به داد زبان فارسی رسید.

در ادامه دکتر محمد دبیرمقدم، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، سخنرانی خود را با موضوع «وضعیت زبان‌ها و گویش‌های رایج در ایران و مسئله گویش‌های در خطر» ارائه کرد. در  ابتدا دکتر دبیرمقدم گفت: در قرن‌های گذشته بر تعداد زبان‌ها و گویش‌ها افزوده می‌شد اما در قرن بیستم از تعداد آنها کم شد. ایشان ضمن تأکید بر این نکته که علوم انسانی می‌تواند نظریه‌پردازی کند و در مرزهای دانش حرکت کند و در نظریه‌های زبانی امروز سخنی برای گفتن داشته باشد، گزارشی از وضعیت زبان‌ها و گویش‌های ایران ارائه کرد و افزود: تاکنون دانشگاهها و پژوهشگاهها توفقیات شایان ذکری در ثبت گویش‌ها داشته‌اند اما در فرهنگستان باید در شیوه گردآوری زبان‌ها و گویش‌ها بازنگری شود. هچنین لازم است گویشوران قومی نسبت به اهمیت دو یا چندزبانگی آگاهی داشته باشند چراکه وضعیت متعارفی در جهان است. ایشان در پایان به اهمیت عزم ملی نسبت به حفظ گویش‌ها به عنوان بخشی ارزشمند از میراث فرهنگی و ملی تأکید کرد.

در ادامه با حضور دکتر برومند، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، و دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از آزمایشگاه زبان‌شناسی پژوهشگاه به صورت رسمی افتتاح و قطب علمی زبان‌شناسی پیکره‌ای راه‌اندازی شد.

بخش دوم نشست با سخنان رئیس پژوهشگاه و گرامیداشت  خاطره زنده‌یاد دکتر ثمره آغاز شد. سپس دکتر برومند با تأکید بر تأثیر زبان بر تعاملات اجتماعی در شرایط فعلی، به دغدغه وزات علوم درخصوص تعیین نقشه راه زبانی پرداخت.

در ادامه دکتر بهمن زندی، استاد دانشگاه پیام نور، درباره «رویکردهای نوین و چالش‌های یادگیری و آموزش زبان مادری، زبان دوم و زبان خارجی» سخنرانی کرد. دکتر زندی گفت: آموزش و پروش ما با توجه به آزمون جهانی مهارت خواندن (پرلز) در آموزش هر سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی ناموفق بوده است. ایشان در ادامه به طرح چالش‌های کلان سیاسی- ا جتماعی در این حوزه پرداختند.

دکتر شهین نعمت‌زاده از فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز درباره «نقش فرهنگستان‌ها در استانداردسازی واژگان فارسی و واژ‌گزینی» سخنرانی کرد. دکتر نعمت‌زاده وظیفه فرهنگستان را در حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی از پرداختن به مسایل ریز تا مسایل کلان عنوان کرد و به عمده‌ترین حوزه برنامه‌‌ریزی زبان از جمله رسم‌الخط، جمع‌آوری و حفظ گویش‌ها، ضبط واژه‌ها، ضبط اسامی خاص، فرهنگ‌نویسی و استانداردسازی واژه‌ها شااره کرد. ایشان با ذکر نمونه‌هایی فعالیت‌های سه فرهنگستان کشور را تشریح کرد.

در ادامه دکتر عاصی سخنرانی خود را با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های حضور زبان فارسی در رایاسپهر: مسأله/مسله‌ی خط فارسی در رایانه» پرداخت. دکتر عاصی گفت: امروزه همه جنبه‌های زندگی بشر به گونه‌ای به اطلاعات وابسته شده است. ایشان در ادامه به «زبان اینترنتی فارسی» به عنوان یکی از گونه‌های زبان فارسی در فضای رایاسپهر و مسایل مربوط به آن پرداخت. دکتر عاصی همچنین به بیان دیدگاه‌های خود درخصوص بهره‌مندی از فضای رایاسپهر در حوزه مسایلی همچون دسترسی به  تلفظ رسمی و آموزش زبان فارسی پرداخت.

در پایان کلیه شرکت‌کنندگان به بیان نظرات خود درباره دیدگاه‌های مطرح شده پرداختند و بیانیه نهایی تنظیم شد.