همایش بین‌المللی دوروزه «پانینی: دستورنویس سانسکریت» به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و شورای روابط فرهنگی هند و انجمن زبان‌شناسی ایران، روز شنبه 10 آذر در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز شد. آغازگر این همایش رونمایی از تندیس ادیب هندی، رابیند رانات تاگور، اهدایی سفارت هند به کتابخانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود که با حضور سفیر هند، دکتر سهراب کومار، رئیس شورای روابط فرهنگی هند، دکتر ساهاسرابودهه، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر حسینعلی قبادی و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر حداد عادل انجام شد.

در ابتدا دبیران این همایش پرفسور سینگ و دکتر افراشی ضمن خیرمقدم به میهمانان و پژوهشگران ایرانی و هندی، این همایش را پلی در راستای ارتباط بیش از پیش این دو فرهنگ دانستند و اذعان داشتند که این رویداد علمی و فرهنگی تمام انسان‌های برجسته‌ای را که در این وادی همکاری می‌کنند، گرامی می‌دارد.

سخنران اول روز اول این همایش، دکتر سهراب کومار با اشاره به این نقل قول باسابقه که هیچ دو ملتی به اندازه ایران و هند به هم نزدیک نبوده‌اند، پیوندهای زبانی و تماس‌های فرهنگی را نقطه شروع تعامل فرهنگی و علمی بیشتر این دو ملت کهن دانست. وی با نقل گفته‌های آقای روحانی در سال گذشته در بندر چابهار مبنی بر اینکه علی­رغم مشکلات ایران با غرب، روابط ایران با شرق اغلب دوستانه و مبتنی بر احترام متقابل بوده است، بر لزوم انجام کارها و مطالعات بیشتر با توجه به پیوندهای زبانی و فرهنگی تأکید کرد. کومار با تبریک به برگزارکنندگان این همایش برای تدارک این رویداد خجسته، سخنان خود را به پایان رساند.

در ادامه دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به بیان سرچشمه‌های مشترک این دو فرهنگ پرداخت. قبادی خاطر نشان کرد که سرچشمه‌های مشترک اسطوره‌ای و حماسی ایران و هند به حدی سیال مانده و تا روزگار ما به پیش آمده است که بسیاری از اسامی اسطوره‌های ایرانی در بین مردم هند رواج دارد. وی با اشاره به اینکه تمدن ایران و هند همواره ملازم هم بوده و با هم راه آمده‌اند، شواهدی را پیرامون اشتراکات این دو فرهنگ در حوزه علم و ادب و فرهنگ ارائه کرد.

سخنران بعدی دکتر فتح‌الله مجتبایی، هندشناس برجسته‌ی ایرانی به جذابیت زیاد کار پانینی اشاره کرد و خاطر نشان کرد که پس از سال‌ها کار در این حوزه، کار پانینی در دستورنویسی چیزی کم از معجزه ندارد.

سخنران بعدی دکتر ساهاسرابودهه، رایزن فرهنگی هند در ایران، سخنان خود را با سلام و خوشامدگویی به زبان فارسی آغاز کرد. به گفته‌ی وی ایران و هند ممکن است مرز مشترک نداشته باشند اما چیزی فراتر از مرزهای جغرافیایی آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد. وی با اشاره به تعداد زیاد کلمات پذیرفته‌شده‌ی فارسی در هند، خاطر نشان کرد که با توجه به اینکه نام لاتین ایران و هند (Iran and India) هر دو با I  آغاز می‌شود، تغییر و تحول برای رابطه‌ هر چه بیشتر این دو فرهنگ غنی با یکدیگر باید از دو طرف آغاز شود و برگزاری همایش­های اینچنینی گامی درست در جهت تحقق این نزدیکی بیشتر است.

در ادامه دکتر حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ایراد سخنرانی پرداخت. به بیان وی تا قبل از دوران تجدد، هند برای متفکران ایرانی به منزله غرب امروز بوده است. حداد عادل با اشاره به شخصیت کمتر شناخته‌شده‌ داراشکوه، شاهزاده ایرانی تبار که تمام قدرت و توان خود را صرف بسط معارف عرفانی و ادبی کرد و در راستای صلح و مودت بین ادیان گام برداشت و جان خود را در این راه داد، به زنده‌کردن آرمان‌های اینچنینی از طریق پیوند بین این دو زبان و فرهنگ تأکید کرد. وی به تلاش 25 ساله‌ فرهنگستان در گروه تحقیق برای زبان و ادب فارسی در شبه قاره و تألیف دانشنامه زبان و ادب فارسی در هند اشاره کرد.

دکتر دبیرمقدم، سخنران بعدی روز اول این همایش با اشاره به اینکه دستور پانینی (اشتادهیایی) در طول تاریخ زبان‌شناسی بی‌رقیب مانده است، آن را تجمیع تمام چیزهایی می‌داند که ما پیش از آن دانش مستقیمی از آن نداشتیم. وی سپس به بیان تأثیر این دستور روی الکتاب سیبویه پرداخت. دبیرمقدم در پایان به تحلیل‌های دستوری پانینی و مفهوم «پیشرفت» در فلسفه علم برای توصیف جدیدترین نظریه‌های زبان‌شناسی فعلی پرداخت.

سپس دکتر راشد محصل، استاد برجسته‌ زبان‌های باستانی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان، به ایراد سخنرانی پرداخت. به گفته‌ وی ارتباط ایران و هند به دوره‌های تاریخی می‌رسد و تا کنون ادامه دارد. در پادشاهی هخامنشیان شواهدی از ارتباط این دو تمدن وجود دارد. حتی واژه هند تاریخچه‌ای ایرانی دارد. با تشکیل دولت ساسانی این ارتباط فزونی گرفت. نهضت ترجمه، فرستادن سفیر علمی، ابداع شطرنج و بسیاری از موارد تاریخی دیگر، نشان از ارتباط علمی، فرهنگی و ادبی دو کشور است. این پیوند، پیوندی به درازای تاریخ دو سرزمین است.

روز اول این همایش با سخنرانی دکتر شوکلا از دانشگاه دهلی به پایان رسید که به موضوع کاربرد مدل پانینی در یادگیری زبان فارسی اختصاص داشت. وی با بیان اینکه در صورت آشنایی با دستور پانینی، نیاز کمتری به تفسیر وجود دارد، به قابلیت این دستور در به‌کارگیری در دستورهای دیگر اشاره کرد. شوکلا جامع و کامل‌بودن، اقتصاد و بدون‌ابهام‌بودن را از جمله ویژگی‌های دستور پانینی دانست. وی در ادامه به بیان تفاوت‌های اندک این دو زبان و استفاده از دستور پانینی برای یادگیری سریع و علمی زبان فارسی پرداخت.

در روز دوم همایش نیز ارائه مقالات علمی اندیشمندان ایرانی و هندی ادامه داشت.