عنوان:خبرنامه 40

خبرنامه 40 (زمستان 1397)

فراخوان سومین دوره جایزه دکتر محمد مقدم
تجلیل از یک عمر خدمات علمی- پزوهشی استاد دکتر یحیی مدرسی
برگزاری سخنرانی سیر ترجمه متون داستانی ادبیات معاصر فارسی‌- انگلیسی: به سوی ایجاد پیکره موازی فارسی- انگلیسی متون داستانی-نمایشی
برگزاری اولین همایش ملی مطالعات نام‌شناسی ایران
تسلیت به مناسبت درگذشت دو استاد ارجمند شادروان دکتر محسن ابوالقاسمی و شادروان دکتر یدالله ثمره
حضور رئیس انجمن زبان­شناسی ایران در بخش خبر تلویزیون به مناسبت روز جهانی زبان مادری
برگزاری همایش بین‌المللی نشانه‌شناسی مسایل و کنش‌های اجتماعی
ثبت‌نام در کارگاه بین‌المللی بررسی عملی مشخصه‌های نوایی تحلیل رایانه‌ای وزن و آهنگ گفتار

فراخوان سومین دوره جایزه دکتر محمد مقدم

انجمن زبان‌شناسی ایران برای ارتقای سطح علمی دانش‌آموختگان در حوزه‌ زبان‌شناسی سومین جایزه‌ شادروان استاد دکتر محمد مقدم، بنیان‌گذار رشته‌ زبان‌شناسی در ایران را با همکاری نشر نویسه پارسی، به ارزشمندترین رساله‌ی دکتری دانش‌آموختگان اهدا می‌کند.

تقاضا دارد دانش‌آموختگان دکتری پانزده فروردین ماه 1395 تا بیست‌و‌نه اسفند ماه 1397، در صورت تمایل،  نسخه‌ای از رساله‌ خود را حد اکثر، تا تاریخ  25 فروردین 1398 به دفتر انجمن زبان‌شناسی ایران تحویل دهند. نتیجه‌ داوری تا پایان مهر ماه 1398 اعلام خواهد شد و جایزه‌ دکتر محمد مقدم طی مراسمی ویژه به نویسنده‌ برترین رساله‌ داوری شده اهدا خواهد گردید.

تجلیل از یک عمر خدمات علمی- پزوهشی استاد دکتر یحیی مدرسی

به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سه‌شنبه 2 بهمن ماه مراسم تقدیر از استاد دکتر یحیی مدرسی برگزار شد. در این مراسم رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، همکاران، دانشجویان و دوستداران استاد دکتر یحیی مدرسی حضور یافتند.

دکتر بلقیس روشن، رئیس انجمن‌ زبان‌شناسی ایران، لوح تقدیر و نشان انجمن زبان‌شناسی را  از طرف انجمن به استاد دکتر یحیی مدرسی تقدیم کرد.

برگزاری سخنرانی سیر ترجمه متون داستانی ادبیات معاصر فارسی‌- انگلیسی: به سوی ایجاد پیکره موازی فارسی- انگلیسی متون داستانی-نمایشی

یازدهمین سخنرانی علمی انجمن زبان‌شناسی ایران با عنوان «‌سیر ترجمه متون داستانی ادبیات معاصر فارسی‌- انگلیسی: به سوی ایجاد پیکره موازی فارسی- انگلیسی متون داستانی-نمایشی‌» و با حضور دکتر بهروز محمودی بختیاری، دانشیار دانشگاه تهران، روز چهارشنبه 26 دی‌ماه در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی برگزار شد. دکتر بختیاری ضمن اشاره به ضعف نگارش فرهنگ‌های فارسی به انگلیسی در کشور گفت یکی از مشکلات این فرهنگ‌ها انتخاب برابرنهادهای مناسب انگلیسی در برابر واژه‌های فارسی است. وی ضمن اشاره به مواردی از دشواری‌های ترجمه از فارسی به انگلیسی، به معرفی سیر ترجمه متون داستانی ادبیات معاصر فارسی- انگلیسی پرداخت. دکتر بختیاری افزود در حوزه متون کلاسیک فارسی در قرن نوزده ترجمه‌های ارزشمندی از فارسی به انگلیسی شده است. در ادامه وی به معرفی آثار معاصر فارسی که به انگلیسی ترجمه شده‌اند پرداخت و نمونه‌هایی از دشواری‌های این حوزه ترجمه را برشمرد.

برگزاری اولین همایش ملی مطالعات نام­شناسی ایران پژوهشگران

در همایش یک روزه مطالعات نام­شناسی ایران، پژوهش­های نام­شناختی خود را در حوزه­های مختلف از جمله نامگذاری فرزندان، اسامی تجاری، جای­نام­ها و ریشه­شناسی اسامی ارائه کردند.

در این همایش که به همت انجمن زبان­شناسی ایران و با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پایگاه استنادی جهان اسلام (ISC) و نشر نویسه پارسی برگزار شد، یکی از حوزه­های میان­رشته­ای زبان­شناسی که به مطالعه علمی نام­های خاص اشخاص، مکان­ها و کشف فرایند، دلایل، عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر عمل نام‌گذاری می­پردازد، بررسی شد. زمانی­که نامی را برای فرد یا مکانی انتخاب می­کنیم، در حقیقت به آن فرد یا مکان هویت بخشیده­ایم. چراکه آنچه نامی ندارد، توجهی جلب نمی­کند.

 دکتر سیدمهدی سمایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات «شیوه تلفظ و اسامی فوتبالیست­های خارجی» را بررسی کرد. در این سخنران به گوناگونی تلفظ اسامی فوتبالیست­های خارجی در گزارشهای فوتبال صداوسیما پرداخته شد. به گفته دکتر سمایی اولین کسی که در ایران به این مسئله اشاره کرده است، سهراب سپهری است. وی افزود:  خط فارسی فاقد نشانه برای ثبت حرکات است. یعنی نشانه مستقلی برای ثبت مصوت­های کوتاه در خط فارسی وجود ندارد. همچنین برخی آواهای زبان­های دیگر در زبان فارسی وجود ندارد و برای تلفظ اسم‌هایی که این دسته آوها در آنها به کار رفته از آواهای نزدیک به آن آواها استفاده می‌شود. از­این­رو، بدیهی است که تلفظ اسامی خارجی به شکل همگونی انجام نشود و برخی اسامی به صور گوناگون تلفظ شود. اسامی فوتبالیست­های غربی بخشی از اعلامی است که از طریق رسانه­های شنیداری و دیداری وارد زبان فارسی شده است و به شکل­های متفاوتی تلفظ می­شود. برای بررسی تلفظ چندگانه و ناهمگون این اسامی در زبان فارسی داده­هایی جمع­آوری و طبقه­بندی شده است.

در سخنرانی دوم، دکتر بهروز محمودی بختیاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، به نام­شناسی سینماهای تهران پیش و پس از انقلاب اسلامی پرداخت. به گفته وی صنعت سینما پنج سال پس از اختراعش به ایران وارد شد و سالن های سینما هم از ابتدای دوران حکومت پهلوی اول در تهران تأسیس شدند. این سالن‌ها نمادهایی از روشنفکری، تجدد و پرستیژ بودند و به همین دلیل اسامی ویژه‌ای داشتند که آنها را از سایر اماکن گردهمایی عمومی جدا می‌کرد. سینماهای تهران در پیش از انقلاب درجات مختلفی داشتند و ظاهراً بر اساس همین درجات هم نام‌گذاری می‌شدند. با شروع انقلاب اسلامی نام سینماها تغییر کرد و پس از مدتی الگوی نام‌گذاری آنها هم دچار تغییر شد. پژوهش نام­شناسی سینماهای تهران نیز به بررسی سیر تحول این تفاوت ها در سینماهای شهر تهران می‌پردازد؛ تا نشان دهد که نوع مخاطبان، درجه و مکان سینما تا چه حد بر نام‌گذاری آن مؤثر بوده است.

سپس با حضور دکتر بهمن زندی، دبیر علمی همایش و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور و مهندس عبدی، پژوهشگر علوم اجتماعی میزگرد «تحول نامگذاری فرزندان در ایران» برگزار شد. به گفته دکتر زندی نام­شناسی به علت چندبعدی بودن در رشته­های مختلف مثل جامعه­شناسی، فلسفه، زبان­شناسی و دیگر علوم بررسی می­شود. این نامگذاری اشخاص که متأثراز علایق، باورها، مقاصد اجتماعی و هویت والدین است می­تواند افکار مسلط در دوره­های زمانی گوناگون را آشکار سازد. دکتر زندی علم رجال و مطالعات ریشه­شناختی تاریخی را دو نوع مطالعه در حوزه نام اشخاص خواند. وی سپس به مطالعات انجام گرفته در دو حوزه زبان­شناسی خرد و کلان در حوزه نام اشاره کرد. دکتر زندی در ادامه به تحقیقات صورت گرفته در حوزه نام در شهر تهران و تحقیقات صورت گرفته در زمینه رابطه نام فرزندان و مصرف فرهنگی نیز اشاره کرد. وی تأکید کرد که درمورد نام­شناسی اشخاص برنامه جامعی در کشور وجود ندارد و تحقیقات صورت گرفته به شکل پراکنده بوده است. دکتر زندی بر لزوم پیوند بین مطالعات زبان‌شناختی و جامعه­شناختی در حوزه نام تأکید کرد.

مهندس عبدی از سال 45 تا 75 و از 75 تا 94 به مدت حدود پنجاه سال، نامگذاری فرزندان در ایران را بررسی کرده­ است.  در این میزگرد به نتایج این پژوهش اشاره شد. وی نامگذاری کودکان را به دو روش وبری و دورکیمی در جامعه­شناسی قابل بررسی دانست. وی در جامعه ایرانی سه گرایش را درنامگذاری قابل بررسی دانست: یکی گرایش نامگذاری اسلامی است با زیرشاخه­های متعدد (مثل گرایش سنتی مانند ترکیب غلام با اسامی مذهبی یا گرایشهای انقلابی مثل: ابوذر)، گرایش دیگر گرایش ملی در نامگذاری است مانند: کورش و بردیا که در سالهای اخیر به دو دسته تقسیم شده است، مثل گرایشهای آشکار ملی­گرایی مثل کورش، دسته دوم اسامی است که اسامی کم­کاربردتر است که گرایش ملی رقیق شده نامیده می­شود. وی افزود کلاً در ایران نامگذاری به سمت گرایشهای رقیق فرهنگی حرکت می­کند. دسته سوم هم گرایش فرهنگ غربی است که همیشه بوده اما ضعیف بوده است. وی به تفاوت جنسیتی در نامگذاری اشاره کرد و گفت: پسران معرف بخش پایدار فرهنگ و سنت هستند اما اسامی دختران معرف بخشهای متحول و آینده هستند. به همین علت زمانیکه به سنت و گذشته می­پردازید تنوع اسامی کم می­شود. در مورد پسران بین 50 نام اول معمولاً 30 اسم ثابت است اما درمورد دختران اسامی زودتر تغییر می­کند. مهندس عبدی افزود کاربرد پسوند و پیشوند در ایران امروز تقریباً به صفر رسیده است که اینهم معرف پایگاه­های انتسابی و اکتسابی است. وی درمورد کاربرد اسامی مذهبی  گفت اسامی مذهبی در بین دختران و پسران حدود 7 تا 8 درصد در دهه شصت نسبت به دهه قبل افزایش دارد اما در سال 94 نسبت به دهه پنجاه حدود ده درصد کاهش نشان می­دهد. درمورد ریشه اسامی عربی نیز کاهش داشته­ایم. وی گفت: برخی گرایشها مثل گرایشهای انقلابی زودگذر بودند، مثلاً در سال 63 به اوج خود رسیدند ولی بعد به شدت روند نزولی را پیدا کردند. نکته کلیدی در نامگذاری در تهران را اینگونه گفت: هسته اصلی تغییرات نامها در تهران در منطقه غرب تهران است.

در ادامه، دکتر فاطمه اکبری سخنرانی خود را با عنوان «نام­های تجاری فارسی و راهکارهای جذب مشتری» ارائه کرد. مطالعه ایشان از نظر تئوری به نام­شناسی تجاری از دیدگاه جامعه‌شناسی زبان اختصاص داشت. در این مطالعه، نام فروشگاههای مواد خوراکی و رستوران‌های ایرانی وین مورد بررسی قرار گرفته بود تا مشخص شود صاحبان این کسب و کارها در نامگذاری واحدهای تجاری خود با استفاده از کدام شیوه‌های ساختواژی و معناشناختی سعی در ساخت نام مناسب و جذب مشتری از آن طریق داشته‌اند. نتایج نشان می­داد که نام­های فارسی که با ساختاری ساده به جغرافیای ایران یا افراد و اسطوره­های ادبی یا تاریخی آن اشاره دارند یا برای نامیدن اشخاص معمولی به کار می­روند از محبوبیت چشمگیری برخوردارند.

«تبیین نامگذاری پسران فریدون در شاهنامة فردوسی»، «پرکاربردترین اسامی دختران و پسران متولد 1391 ایران: تحلیلی ‌واج‌شناختی»، «بررسی وجوه تسمیه و الگوهای زبان‌شناختی نام‌گذاری خیابان‌های اصلی تهران در دوره‌های پیش و پس از انقلاب اسلامی»، ‎«نام‌شناسیِ زیست‌محیطی: یک الگوی نوین رده‌شناختی­جای» عناوین دیگر مقالات ارائه شده در این همایش بود.

تسلیت به مناسبت درگذشت دو استاد ارجمند شادروان دکتر محسن ابوالقاسمی و شادروان دکتر یدالله ثمره

بهمن ماه و اسفند ماه امسال جامعه زبان‌شناسی ایران دو استاد بزرگ خود را از دست داد. 21 بهمن مراسم تشییع پیکر استاد فرزانه مرحوم دکتر محسن ابوالقاسمی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دوشنبه 6 اسفند نیز مراسم تشییع پیکر استاد فرزانه شادروان دکتر یدالله ثمره در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. انجمن زبان­شناسی ایران فقدان این دو استاد برجسته زبان­شناسی را به خانواده ارجمندشان و کلیه اساتید و دانشجویان تسلیت می­گوید.

حضور رئیس انجمن زبان­شناسی ایران در بخش خبر تلویزیون در آستانه روز جهانی زبان مادری

دکتر بلقیس روشن، رئیس انجمن زبان­شناسی ایران، چهارشنبه 1 اسفند ماه در آستانه روز جهانی زبان مادری با حضور در بخش گفتگوی خبر شبکه 4 به سؤالاتی درباره علت نامگذاری روز زبان مادری پاسخ داد. وی همچنین  از تلاش انجمن زبان­شناسی ایران برای اختصاص یک روز ملی به روز زبان­شناسی با هدف معرفی دستاوردهای این رشته خبر داد.

یونسکو از بیست سال قبل با هدف مبارزه با ناپدید شدن زبان­ها و افزایش آگاهی­های عمومی درباره زبان­شناسی و تنوع فرهنگی و زبانی در سراسر دنیا 21 فوریه را به نام روز جهانی زبان مادری نام­گذاری کرده است.

همایش بین­المللی نشانه­شناسی مسائل و کنش­های اجتماعی برگزار شد

همایش بین­المللی نشانه­شناسی مسائل و کنش­های اجتماعی به همت انجمن زبان­شناسی ایران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و حلقه نشانه­شناسی تهران در روزهای هفتم و هشتم اسفند ماه در پژوهشگاه علوم انسانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی انجمن زبان­شناسی ایران، نشانه­شناسی به­عنوان علمی که به مطالعه نظام­مند شرایط تولید و دریافت نشانه­ها و معنای آنها می­پردازد، از توجه به مسائل اجتماعی و کنش­­های دخیل در بهبود آنها غافل نمانده است. دکتر حمیدرضا شعیری، دبیر عملی همایش، در آغاز این همایش گفت: نشانه‌شناسی اجتماعی را باید نتیجه گفت‌و‌گو بین نظریه‌هایی دانست که در طول یک قرن جهان نشانه و معنا را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند. در نشانه‌شناسی اجتماعی همواره با این پرسش اصلی مواجه هستیم که شرایط تعامل گفتمانها و کنش‌های اجتماعی چیست؟ چگونه معنا از طریق کنش‌های اجتماعی تولید، دریافت و بازپردازی می‌شود؟ چگونه نشانه‌شناسی ما را از آسیب‌های اجتماعی آگاه نموده و و راههای تعامل برای بهبود شرایط را مطالعه می‌کند؟ چگونه کنش‌های اجتماعی از طریق گفتمان‌ها بازیابی گشته و قابل تفسیر معنایی هستند؟ یا اینکه گفتمانها چگونه کنش‌های اجتماعی را اصلاح نموده و در خدمت توسعه اجتماعی قرار می‌دهند. به این ترتیب و با توجه به این پرسشها، من اعتقاد راسخ دارم که نشانه‌شناسی اجتماعی دلالت بر بلوغ نشانه‌شناسی دارد. اما از چه زمانی نشانه‌شناسی وارد مطالعات اجتماعی شد ؟ از همان زمانی که کاربردشناسی به حوزه مطالعات نشانه و معنا نفوذ کرد. از همان زمانی که مطالعه موقعیت شرکای گفتمانی جای مطالعه جمله و ساختارهای بسته زبانی را گرفت. به همین ترتیب، به‌تدریج شرایط تولید گفتمان، کنش‌های گفتاری، تعاملات نشانه – معنایی، نیت گفتمانی، ارزشهای اخلاقی، نگرشهای بین‌رسانه‌ای، حایل‌های گفتمانی و نشانه‌های حایلی هر روز بیشتر در مطالعات جهان نشانه‌ها وارد شدند تا اینکه ما امروز بتوانیم ادعا کنیم که نشانه‌شناسی به بلوغ رسیده است.

در ادامه پروفسور اریک لاندوفسکی، سخنران کلیدی همایش، سخنرانی خود را با عنوان «نشانه-معناشناسی کنش و تعاملات اجتماعی» ارائه کرد. لاندوفسکی نشانه­شناس و جامعه­شناس مطرح فرانسوی و سردبیر سابق مجله بین­المللی نشانه­شناسی حقوقی و مدیر مرکز تحقیقات نشانه­شناسی اجتماعی در سائوپائولوی برزیل است. وی در حال حاضر استاد دوره­های نشانه­شناسی در دانشگاه ویلنیوس لیتوانی است.آرا لاندوفسکی در ایران با آثار دکتر مرتضی بابک معین معرفی شده است.

لاندوفسکی که به نشانه­شناس پساگراماسی معروف است در ابتدا ضمن ابراز خرسندی از اولین سفر خود به تهران گفت: بسیاری از جامعه­شناسان و فلاسفه، نشانه­شناسی را تنها در متن می­دیدند. وی ضمن مروری بر سیر تحول نشانه­شناسی که از گرماس آغاز شد به جایگاه نشانه­شناسی امروز و تبیین چهار نظام معنایی خود پرداخت. الگوی نظام­های معنایی و تعاملی مورد نظر لاندوفسکی عبارتند از: برنامه­مداری، مجاب‌سازی، تصادف و تطبیق. وی گفت: نظام معنایی نخست کنش است که نشانه شروع آن و معنا هدفش است. نظام دوم نظام تعامل اثرگذار است که مجاب­سازی در آن صورت می­گیرد. لاندوفسکی ادامه داد: نشانه­شناسی مورد نظر ما ابعاد سیاسی و فلسفی دارد و وسیله­ای برای تحلیل مسائل سیاسی در اختیار ما قرار می­دهد. سپس بعد حسی وارد می­شود. در اینجا معنا قابل پیش­بینی نیست. در نظام چهارم تجربه زیسته و حضور وارد می­شود و در شکل­گیری معنی دخالت می­کند.

در این همایش دو روزه در مجموع 56 مقاله به شکل سخنرانی و 6 مقاله به شکل پوستر ارائه شد. موضوع مقالات ارائه شده در حوزه­های مختلف نشانه­شناسی اجتماعی از جمله آداب اجتماعی، مهاجرت، هویت، تعاملات فرهنگی، فضای شهری، محیط زیست، بحران­های اجتماعی و مد و پوشاک بود. حضور پژوهشگران رشته­های مختلف از معماری گرفته تا ادبیات و ترجمه و عکاسی در این همایش قابل توجه بود. کتاب چکیده مقالات همایش نیز همزمان در اختیار شرکت­کنندگان قرار گرفت.

در اختتامیه این همایش نیز که روز دوم در سالن حکمت پژوهشگاه برگزار شد، ضمن پخش کلیپی از فعالیت­های پانزده ساله حلقه نشانه­شناسی تهران، پانزده سالگی این حلقه علمی جشن گرفته شد.

ثبت نام در کارگاه بین‌المللی بررسی عملی مشخصه‌های نوایی تحلیل رایانه‌ای وزن و آهنگ گفتار

کارگاه بین‌المللی «بررسی عملی مشخصه‌های نوایی-تحلیل رایانه‌ای وزن و آهنگ گفتار» برگزار می­شود. این کارگاه در تاریخ 3-4 اردیبهشت ماه در گروه مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین برگزار خواهد شد.

علاقه‌مندان به شرکت در این کارگاه می‌توانند برای اطلاع از چگونگی ثبت­نام به سایت انجمن زبان­شناسی ایران مراجعه فرمایند.