عنوان:زبان‌شناسی در رایاسپهر: رایازبان‌شناسی (مصطفی عاصی)

زبان‌شناسی نوین، همانند هر رشتة علمی دیگر، در مسیر تکوین خود، پس از استوارساختن بنیادهای نظری و پدیدآوردن مکاتب و رویکرد‌های گوناگون، مرزهای نظری را در نوردید و پای به عرصه‌های کاربردی نهاد. گرچه درآغاز زبان‌شناسی کاربردی[1] را بیشتر با آموزش زبان و زبان‌آموزی یکسان می‌شمردند، اکنون دیگر چنین نیست و دامنة آن به‌اندازه‌ای گسترش یافته که حتی برشمردن همة آنها فرصتی جداگانه می‌خواهد. تنها اشاره به برخی از زمینه‌هایی که هم‌اکنون زبان‌شناسی به‌طور مستقیم و عملی در آنها به‌کار گرفته می‌شود، می‌تواند گوشه‌ای از این مجموعة پویا و فعال را پیش چشم ما تصویر کند. از تحلیل های آزمایشگاهی و توصیف دقیق دستگاه گفتاری زبان‌ها و یافتن راه‌حل‌هایی برای مشکلات گفتاری و درمان بیماران زبان‌پریش گرفته تا تدوین دستورهای کاربسته آموزشی و نیز عرضة روش‌ها و شیوه‌های نوین آموزش زبان، از واکاوی متن و تجزیه و تحلیل معنایی و کاربردشناختیِ نمونه‌های واقعی زبان و روشن کردن جنبه‌های مبهم رفتارهای زبانی در موقعیت‌های گوناگون اجتماعی و حتی حقوقی و قانونی، تا بومی‌سازی،  استاندارد سازی و برنامه‌ريزي زبان، از آموزش مهارت و رویکردهای نوین ترجمه، نقد و ارزیابیِ آن، تا ارزیابی، نقد، آموزش کاربرد و تدوین فرهنگ‌ها، از بازخوانی و بازشناسی ادبیات، نقد ادبی و سبک‌شناسی، تا رمزگشایی خط‌ها و زبان‌های باستانی و ناشناخته و توصیف و رده‌بندی همة زبان‌ها و گویش‌های جهان و ترسیم نقشة جامعی از موقعیت و پیوندهای گذشته و حال آنها.
     فراتر از این لایه، زبان‌شناسی به‌دلیل ماهیت و ویژگی فراگیر پدیدة مورد بررسی خود یعنی زبان، کارآیی گسترده‌تری نیز یافته‌است. تعامل زبان‌شناسی با رشته‌های علمی دیگر پدیدآورندة میان‌رشته‌ای‌هایی[2] همچون زبان‌شناسی اجتماعی (یا جامعه‌شناسی زبان)، زبان‌شناسی روان‌شناختی (یا روان‌شناسی زبان)، زبان‌شناسی زیستی (یا زیست‌زبان‌شناسی)، زبان‌شناسی آماری، زبان‌شناسی پیکره‌ای و زبان‌شناسی رایانشی[3] گردیده‌است. یادآور می‌شود که در همة میان‌رشته‌ای‌های یادشده، زبان‌شناسی هستة مجموعه را تشکیل می‌دهد (چه به‌لحاظ محتوایی و موضوعی و چه به‌لحاظ نام‌گذاری و ساختواژی). هم‌ازاین‌روست که  این نگارنده اصطلاح‌های زبان‌شناسی اجتماعی و زبان‌شناسی روان‌شناختی را به برابرنهاد رایج‌تر آنها ترجیح می‌دهد. البته هدف از این یادآوری به‌هیچ‌روی اغراق در نقش زبان‌شناسی یا کم‌اهمیت جلوه‌دادن رشته‌های دیگر نیست، چراکه در بسیاری از موارد نیز آن رشته‌ها هستة میان‌رشته‌ای‌های دیگر به‌شمار می‌روند.